The Clergy: controverse over een succesvolle film in Polen

Tijdens het filmfestival van Gdynia kreeg de film Kler (Clergy of Clerus) een speciale award met als motivatie: "for the courage to explore a topic of particular importance to the public." Het onderwerp van de film van Wojciech Smarzowski is het gedrag van de clerus. Gegeven de rol van de katholieke kerk in Polen op voorhand een controversieel onderwerp. De film komt binnenkort ook in Nederland in de bioscopen.

De prijs voor beste film, de Gouden Leeuw, op het Festival ging naar Zimna Wojna (Cold War), winnaar beste regie in Cannes, die later dit najaar ook in de bioscopen in Nederland te zien is.

Waarom is de film controversieel?

De hoofdrollen in de film zijn weggelegd voor drie, fictieve, priesters die er gedrag op na houden wat niet past bij hun rol als voroganger in het katholieke geloof. Ze zitten stevig aan de wodka, hebben seks en dwingen de vriendin tot arbortus en spotten met de kerk. Ook is er sprake van misbruik van een blind weesjongetje. Het  gedrag leidt er zelfs toe dat een priester moet vluchten voor zijn parochianen die dreigen met een lynchpartij. De trialer geeft een aardig impressie.

Dat deze uitwassen in de kerk niet geheel fictief zijn mag nauwelijks verbazend zijn gezien de verhalen die ook hier in Nederland bekend zijn over misstanden in de katholieke kerk. In Polen wordt met de discussie over deze film met regelmaat verwezen naar een boek dat de in Polen gevestigde Nederlandse journalist Ekke Overbeek schreef. Zijn boek beschrijft specifiek misstanden binnen de Poolse katholieke kerk. Op dinsdag 2 oktober sprak Radio 1 met Ekke Overbeek (luister terug vanaf 23 minuten).

Een groot succes en grote controverse

De film is bij het publiek een groot succes. Zo ging in het eerste weekend bijna een miljoen kijkers naar de bioscoop. De controverse ligt daarin dat de politiek en publieke omroep de film op de korrel neemt. Dit is ingegeven door de sterke link van de kerk met de huidige regering.

Zo wordt in het journaal van TVP (de door de regering gecontroleerde publieke zender) de film weggezet als ‘een nieuwe brutale aanval op de katholieke kerk’. Probeert u zich eens voor te stellen dat in Nederland het NOS journaal van acht uur op dergelijke wijze een film zou adresseren over bijvoorbeeld het koningshuis,  niet objectief maar duidelijk stelling nemend.

Het rechtse tijdschrift Gazeta Polska plaatste de voormalige Paus op de cover in reactie op de film met als titel: ‘De clerus. Onze schat in de strijd tegen nazisme, communisme, LHBT en islamisme.’. Waar op die eerste twee statements (nazisme, communisme) weinig af te dingen is, mag u zelf concluderen wat u vdint van 'De strijd tegen LHBT en islamisme.

Ook op andere fronten reageert de politiek. Zo zijn er burgemeesters die de film verbieden in bioscopen bij hen in de gemeente.

Averechts effect?

De vraag is of deze fanatieke aanval op de film door politici van de regerende PiS partij niet averechts werkt. Door de combinatie van het succes en de controverse mag de film ook in het buitenland op veel belanstelling rekenen. Een kleine greep:

• Belgie: De Standaard
• Persbureau Reuters
• Jenne Jan in de Volkskrant (vanaf 15-10 ook op onze site)
• De engelstalige site van de publieke omroep in Polen, thenews.pl
• DW (Deutsche Welle) maakt een audioverslag wat hieronder is terug te luisteren (in het Engels)

In Nederland

Vanaf midden oktober is de film ook te zien in Nederlandse bioscopen met Engelse ondertitels en daardoor ook toegankelijk voor het Nederlandse publiek. check bijvoorbeeld de sites van Kinopolis en Pathé.

Leestip: Recent schreven we over de politieke controverse rond de prijs voor Preisner, componist van filmmuziek.