Cultuur en Maatschappij
Berichten over Polen ten tijde van het communisme of over de val van het communisme in 1989.
In een reportage van ongeveer acht minuten staat Nieuwsuur stil bij Polen als nieuwe dominante speler in Europa.
In vijf jaar tijd een groei van de economie van 20% terwijl de rest van de EU stilstaat. Eén van de resultaten van de shock therapie: De verandering van plan-economie naar een vrije markt economie direct na de val van het communisme. Hoewel dit niet voor iedereen pijnloos verliep plukt het land hier nu de vruchten van.
Zo is Polen nu één van de belangrijkste spelers op het Europese toneel aldus Nieuwsuur.
Met genoemde groeicijfers komt ook het zelfvertrouwen. Of dit nu gaat over de samenwerking met Duitsland die zich meer op Polen richt dan op de traditionele partner Frankrijk in het westen of de houding ten opzichte van Rusland.
Een mooie uitspraak van Pawel Swieboda van een Europese denktank:
Rusland keert terug naar een 19de eeuwse vorm van politiek bedrijven. Dit staak haaks op de Europese waarden. Europa probeert een pascifistische wereldmacht te zijn in een wereld vol haaien. Dat moet veranderen. Misschien zijn wij wel post-modern maar de rest van de wereld niet.
Hoe geef je in een kort tijdsbestek een overzicht van de geschiedenis van een land? Doordat je een met een Oscar onderscheiden filmmaker een animatiefilm laat maken.
Onder aan deze pagina hebben we een video ingesloten gemaakt door Tomasz Bagiński voor de wereldtentoonstelling van 2010 in Shanghai.
Zijn animatie neemt de kijker mee langs de bewogen geschiedenis van Polen vanaf 966 totdat het land lid is van de EU.
Tijdens de film is rechts onderin de hele tijd te zien welke periode wordt getoond en worden van tijd tot tijd specifieke jaartallen genoemd. In onderstaande lijst lichten we per jaartal kort toe wat te zien is:
| 966: |
 Het Wapen van Polen Prins Mieszko I wordt, in de toenmalige hoofdstad Gniezno, gedoopt waarmee Polen een christelijke natie wordt. De naam `Gniezno`komt van het Poolse woord ‘nest’ en verwijst naar het nest van de witte adelaar in het Poolse wapen. |
| 1000: | Polen krijgt een eerste bisdom en wordt een koninkrijk wanneer Bolesław Chrobry, de zoon van Mieszko I, in 1025 tot koning wordt gekroond door de paus. |
| 1018: | De koning leidt een expeditie naar Kiev waar een strijd om de troon gaande is. |
| 1226: | Prins Konrad Mazowiecki (Conrad van Mazovië) vraagt de orde van de Teutoonse Ridders om steun bij de strijd tegen de heidense Pruisen. De Teutoonse ridders vestigen zich in het gebied. |
| 1333: | Kazimierz Wielki (Casimir de Grote) wordt koning en de gouden periode van de middeleeuwen breekt aan. Krakau wordt herbouwd na de vernietiging door de Mongolen. Het kasteel op Wawel wordt gebouwd en in 1364 wordt de eerste universiteit gesticht. In de film zijn iconische gebouwen zoals de Brama Floriańska en de Sukiennice (de lakenhal) te zien. Bekende plaatjes voor hen die Krakau hebben bezocht. |
| 1377: | Władysław II Jagiełło wordt groot hertog van Litouwen en trouwt met Jadwiga die recht heeft op de troon van Polen. Hij wordt in 1386 koning van Polen. |
| 1410: | De personele unie van Polen en Litouwen neemt het op tegen de Teutoonse ridders in de slag bij Grundwald waar de ridders worden verslagen. |
| 1543: | Mikołaj Kopernik, bekend als Copernicus, overlijdt. Vlak voor zijn dood publiceert hij “De revolutionibus orbium coelestium” waarin hij zijn eerdere theorie uit 1514 over de aarde die om ze zon draait, heeft uitgewerkt. |
| 1619: |
 Grondgebied gemenebest Sinds 1569 is er na de Unie van Lublin sprake van een Pools-Litouws Gemenebest met een door de adel gekozen koning. |
| 1683: | Het Ottomaanse Rijk staat aan de poorten van Wenen. Verenigd onder de Poolse koning Jan III Sobieski strijden de christelijke naties tegen het Ottomaanse Rijk. Het wordt een keerpunt in tweeënhalve eeuw durende strijd tussen het christelijke noord(westen) van Europa en het Islamitische rijk. |
| 1772, 1791 en 1795: | De omringende staten Rusland, Pruissen en Oostenrijk proberen via de verkiezingen van de koningen invloed te krijgen. In 1764 wordt Stanisław August Poniatowski, ex minnaar van de Russische tsarina Catharina de Grote, koning. Onder zijn bewind komt op 3 mei 1791 de eerste Poolse grondwet tot stand maar wordt ook het land in drie fasen (1772, 1793, 1795) opgedeeld en verdwijnt het officieel van de kaart. |
| 1797, 1806, 1830 en 1863: | Veel Polen ontvluchten het land en sluiten zich aan bij de legers van Napoleon in de hoop dat hij bij zijn veldtochten naar het oosten helpt om de Poolse staat in ere te herstellen. Ook volgen er opstanden tegen de overheersers. Het is periode van componist Chopin en schrijver Adam Mickiewicz die zich aansluiten bij de Poolse émigré in Frankrijk. |
| 1918: | Het einde van de Eerste Wereld oorlog, onder leiding van Józef Piłsudski krijgt de nieuwe Poolse staat vorm. |
| 1919: | Na de Russische revolutie rukken de legers van de communisten op naar het westen om de ideologie daar te verspreiden. |
| 1920: | Tegen de verwachting in slaagt het kleinere Poolse leger erin de Russen te verslaan in wat is gaan heten “Het wonder aan de Wisła”. |
| 1922: | De grenzen van het nieuwe Polen worden vastgelegd en Polen krijgt via de stad Gdańsk (Danzig) een directe toegang tot de Oostzee. In de periode tot aan 1939 ontwikkelt het land zich en wordt Warschau het Parijs van het oosten genoemd. |
| 1939: |  Op de ochtend van 1 september opent het Duitse slagschip Schleswig-Holstein gelegen voor de haven van Gdańsk het vuur op Poolse stellingen op de Westerplatte en bombardeert de Luftwaffe het kleine stadje Wieluń. De Tweede Wereld Oorlog begint. De moderne Duitse troepen rukken snel op en na Wieluń wordt Warschau gebombardeerd om de Polen tot overgave te dwingen (zoals in 1940 Rotterdam). Op 17 september vallen Russische troepen aan om het oostelijke deel van Polen in te nemen zoals vastgelegd in het Molotov-Ribbentrop Pact. Opnieuw wordt Polen verdeeld door de omringende mogendheden.In een aparte bijdrage behandelen we uitgebreider het verloop van de Tweede Wereld oorlog voor Polen |
| 1940: |  Het land ontvluchte Poolse militairen vechten mee bij de geallieerden. Eerst in Frankrijk en later vanuit Engeland. De ervaren Poolse piloten hebben een belangrijk aandeel bij de luchtgevechten van de ‘Slag om Engeland’. |
| 1944: |  De geallieerden rukken op en Polen vechten mee op alle fronten. In de film is het klooster Monte Casino in Italië te zien dat door de Polen onder het bevel generaal Anders wordt ingenomen. Ook in Nederland vechten ze mee onder andere bij Breda onder generaal Maczek en Arnhem onder generaal Sosabowski (zie ons dossier Driel44).
In eigen land komt de Armia Krajowa (het binnenlandse leger) in opstand tegen de Duitsers in de hoop de hoofdstad Warschau in te nemen voordat de oprukken Russische troepen (nu vechtend tegen de Duitsers) er een communistisch regime vestigen. De Russen laten de vechtende stad Warschau aan zijn lot over.  Verwoest Warschau (klik op de foto en vergelijk met de stad nu) Na ruim twee maanden durende gevechten geven de restanten van het Poolse verzet zich over, de inwoners van Warschau worden verdreven en maken de Duitsers de stad met de grond gelijk. |
| 1945: | Polen komt in de Russische invloedsfeer. Polen die meevochten bij de westerse geallieerden worden gezien als landsverraders en de intelligentsia van Polen wordt vervolgd. |
| 1978: |
 bron: www.year1989.pl De Poolse kardinaal Karol Wojtyła wordt tot paus gekozen. Met het bezoek van Johannes Paulus II aan zijn thuisland Polen in 1979 krijgt het groeiende verzet tegen het communistische regime een gezicht en legitimiteit. Op de foto een massaal bezocht openlucht mis in Warschau. Het kruis met stola is te zien in de film. |
| 1981: | In reactie op de stakingen en protesten mede georganiseerd door het vakbond Solidarność roept het regime op 13 december de staat van beleg uit. |
| 1989: |  Op 6 februari starten ronde tafelgesprekken tussen het regime en de oppositie onder aanvoering van Lech Wałesa. Dit resulteert in de eerste gedeeltelijk vrije verkiezingen achter het IJzeren Gordijn, bijna een half jaar voordat de muur valt. De oppositie wint en daarmee is Polen het eerste land in het Oostblok dat het communisme achter zich laat. |
Animation | Short: Animated History of Poland (2010) - Directed by Tomasz Baginski
Wilt u meer weten over de geschiedenis van Polen dan zijn de volgende boeken aan te raden:
of amazon.de
);De BBC publiceerde in juli 2017 een vergelijkbare tijdslijn als die van ons hierboven. Bij hen ligt meer accent op de recentere geschiedenis dus lees daar gerust nog verder.
