Cultuur en Maatschappij
Als je gezicht verandert? Verandert dan ook je identiteit? Dat is een interessante vraag die het medium film bij uitstek kan onderzoeken. Gebaseerd op een waar gebeurd verhaal onderzoek Malgorzata Szumowska deze vraag.
Centraal in het verhaal staat Jacek, een heavymetal-liefhebber die door een arbeidsongeval een gezichtstransplantatie moet ondergaan. Daardoor komt uiteraard zijn wereld op zijn kop te staan. Dit gegeven gebruikt Malgorzata Szumowska net zo goed om de veranderingen in de Poolse maatschappij een gezicht te geven en te bekritiseren.
Het begint met de openingsscène waarin we een stormloop zien op grote plasma tv's. Het surrealistische gehalte van deze ultieme uiting van de consumptiemaatschappij wordt versterkt doordat iedereen in zijn ondergoed deelneemt aan deze stormloop. Het volgende shot is Jacek in zijn kleine Fiat (symbool van de jaren tachtig) met op het dak een van de TV's die door een verlaten vallei scheurt.
Andere thema's zijn de discussies die gevoerd worden over migratie naar het buitenland en de rol van de kerk. Het ongeluk van Jacek gebeurt terwijl hij aan het gezicht werkt van een meer dan levensgroot Jezusbeeld (gemodelleerd naar het Jezusbeeld bij Świebodzin, 33 meter hoog en hoger dan het Jezusbeeld in Rio de Janero). De katholieke priester wordt belachelijk gemaakt, net als de hypocrisie van de dorpsbewoners.
Tegen deze maatschappij kritiek schets Szumowska de ontwikkeling van Jacek die moet leren leven met zijn nieuwe uiterlijk en plaats in de maatschappij. Is zijn transplantatie daarmee niet een metafoor voor de schokthearpie die de Poolse economie onderging na de val van het communisme?
Een van de reviews in de The Guardian meldt: "The message – that people judge by appearances – is a little too obvious and on the nose to be satisfying. And Szumowska overuses a filter that blurs all but the very centre of the frame, an annoying device which makes it feel like we’re watching the film through the wrong end of a telescope."
Voor ons is dit een te oppervlakkige conclusie. De laag die wij er doorheen zien is dat in de Poolse maatschappij het nu lijkt te gaan om uiterlijk vertoon en dat daarop te veel de focus ligt. Daarmee is de film misschien niet de makkelijkste film om te kijken maar wel een zeer interessante. De film kreeg de Grote Juryprijs (de Zilveren Beer) op het filmfestival van Berlijn.
Meer over het Jezusbeeld en 'consumentisme' in de kerk in Polen in dit artikel van Jenne Jan.
Het waargebeurde verhaal is vermoedelijk de gezichtstransplantatie waaraan de BBC aandacht bestede. Volgens CBS News was dit de eerste gezichtstransplantatie in Polen. Grzegorz had een ongeluk in zijn steenwerkplaats (dus niet op het Jezusbeeld zoals in de film) waarbij hij zijn neus, jukbeenderen en bovenkaak kwijtraakt. De operatie duurde 27 uur en vond plaats, drie weken na het ongeluk. Let op de beelden kunnen als schokkend worden ervaren.
