Cultuur en Maatschappij
Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de Poolse onafhankelijkheid kwamen mooie felicitaties uit Litouwen, het buurland en voormalige partner in het Poolse- Litouwse Gemenebest.
Ook Litouwen verkreeg in 1918 haar onafhankelijk. De machinisten spelen het Poolse Volkslied met de claxons van hun treinen.
Wat in Nederland 4 en 5 mei is, is in veel landen de datum 11 november. Dit alles heeft te maken met de Eerste Wereldoorlog die op die dag eindigde in 1918. Op deze dag herwon Polen haar onafhankelijkheid herwon.
In Nederland hebben we weinig met de Eerste Wereldoorlog omdat Nederland er toen in slaagde om neutraal te blijven. Hoewel Nederland wel geconfronteerd werd met schaarste door afgesneden aanvoerlijnen en internering van vluchtelingen gingen deze vier jaren redelijk aan het land voorbij. Dit gold niet voor het overgrote deel van de betrokken landen in Europa.
Op meerdere fronten werd van 1914 tot en met 1918 een bloederige strijd gestreden waarvan die aan het Westfront in België en Frankrijk het meest bekend is. Er werd echter ook gevochten in de bijvoorbeeld de Italiaanse Alpen, op de Balkan, aan het Oostfront, in het Midden-Oosten en in Afrika.
De strijd aan het Oostfront, wat zich deels ook op Poolse grondgebied bevond, eindigde in 1917. Na de communistische revolutie en de val van de Tsaar ontstond in Rusland een interne strijd waardoor Rusland de oorlog met de Centrale mogendheden, Duitsland en Oostenrijk - Hongarije moest staken.
Op 11 november 1918 eindigde de oorlog. In de meeste betrokken landen wordt deze wapenstilstandsdag als nationale feestdag herdacht en gevierd.
Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog was er geen sprake van een Poolse staat. Het land was in de achttiende eeuw in drie stappen opgedeeld tussen Rusland, Oostenrijk en Pruissen. Na de successen van Napoleon bestond van 1807 tot 1813 enige tijd ‘Hertogdom Warschau’, een vazalstaat van de Fransen. Die verdween van de kaart toen Napoleon onttroont was en de Polen verslagen waren na een opstand tegen de Russen. Daarmee lag de grens tussen de Centrale mogendheden Pruissen en Oostenrijk-Hongarije aan de ene kant en Tsaristisch Rusland anderzijds op Pools grondgebied aan het begin van de oorlog.
Zowel de Centralen als de Russen hadden in de gelederen militairen uit de door hen bezette Poolse gebieden. Het was daarbij heel goed mogelijk dat Poolse mannen tegenover elkaar kwamen te staan.
Een van die militairen in Oostenrijks – Hongaarse dienst was Józef Piłsudski. Kort na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog trok hij met zijn legionairs vanuit Krakau in Habsburgs gebied op via Kielce naar Warschau om daar de Russen te verdrijven. Hij werd ‘teruggefloten’ door zijn superieuren omdat dit deel van het front voor het Duitse keizerrijk was maar zijn bedoelingen waren duidelijk - opkomen voor de Poolse zaak. Omdat dit zijn prioriteit was, werd hij voor de Duitsers een bedreiging en werd hij gevangen gezet in Duitsland. Toen in 1917, 1918 de oorlog ten einde liep en de machtsstructuren aan het oostfront in elkaar stortten, verklaarde Piłsudski Polen onafhankelijk. Het is deze onafhankelijkheid die de Polen ieder jaar op 11 november vieren.
Ieder jaar worden op 11 november, een vrije dag in Polen, herdenkingen gehouden en feesten georganiseerd om de onafhankelijkheid te vieren. Het meest zichtbare is een mars die georganiseerd wordt in de hoofdstad Warschau waarbij velen duizenden met de nationale kleuren door de straten trekken.
De laatste jaren wordt deze mars steeds kritischer bekeken omdat hierbij ook sprake is van openlijk extreem rechts nationalisme. In 2017 werden vrouwen die zich hiertegen verzetten geslagen en bespuugd. Vanuit de conservatief rechtse PiS-regering werd in eerste instantie ontkend dat er sprake was van extreem rechtse uitingen wat hen op hun beurt op kritiek kwam te staan. Lees bijvoorbeeld Hoe angstaanjagend is het nationalisme in Polen? of BNN Trippers bezoekt Polen.
De burgemeesters van zowel Wrocław als Warschau wilden tegen deze achtergrond de marsen dit jaar verbieden. Hanna Gronkiewicz-Waltz motiveerde haar besluit met de woorden "Warschau heeft al genoeg geleden door agressief nationalisme" en dat volgens haar de politie de veiligheid van de mars niet kan waarborgen (bron NOS). De rechter heeft inmiddels besloten dat de vrijheid van meningsuiting op deze manier in geding komt en dat de marsen wel door mogen gaan.
Heel 2018 is het thema 100 jaar onafhankelijkheid gekoppeld aan diverse activiteiten. Bij de officiële herdenking in de hoofdstad is als buitenlandse gast alleen Victor Orban uit Hongarije aanwezig. Deels omdat de meeste regeringsleiders zich richten op de herdenkingen aan het westfront maar het is ook een signaal dat de Poolse regering zich isoleert van de rest van de EU. De Poolse voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk zal, volgens zijn agenda aanwezig zijn de de officiële festiviteiten in Warschau.
Gelukkig leidt de herdenking niet alleen tot discussies maar is er ook ruimte voor humor. Op Facebook verscheen onderstaande foto: “De Onafhankelijkheidslaan is afgesloten op de dag van de onafhankelijkheid.”
Foto Pilsudski via Wikipedia
