Cultuur en Maatschappij
Vanaf 21 december is op Netflix een ruim anderhalf uur durende documentaire te zien over de Poolse kunstenaar Stanisław Szukalski. Producenten van de documentaire zijn Leonardo en George (de vader van de acteur) DiCaprio en Anna Dobrowolska. De film is geregiseerd door de Poolse regisseur Irek Dobrowolski.
Leonardo DiCaprio ontmoette Stanisław Szukalski toen hij een kleine jongen was. Stanisław was bevriend met zijn familie en hij werd beschouwd als een "Poolse opa". Vader George nam vaak Leo mee naar het atelier van Stanisław. DiCaprio besloot Szukalski te eren wat resulteerde in deze documentaire die in Amsterdam tijdens IDFA in première ging op 22 november. De documentaire heeft als titel "Struggle: The Life and Lost Art of Szukalski".
Lees verder over Szukalski onder de foto
Een jonge Leonardo DiCaprio omarmt zijn 'Poolse Opa' Szukalski
Stanisław Szukalski was een schilder en beeldhouwer die ook de pseudowetenschappelijke historische theorie van het Zermatisme ontwikkelde. Daarin stelde hij dat alle menselijke culturen waren afgeleid van een post-zondvloed Paaseiland en dat de mensheid was opgesloten in een eeuwige strijd met de zonen van de Yeti.
Szukalski werd in 1893 in Polen geboren als zoon van een smid. Zijn familie emigreerde naar de Verenigde Staten, waar het jonge genie een rijzende ster werd onder de Chicago-intelligentsia. Op 13-jarige leeftijd schreef hij zich in aan het Art Institute of Chicago. Hij had op 14-jarige leeftijd zijn eerste expositie als beeldhouwer. Hij keerde terug naar Polen om te studeren aan de Academie voor Schone Kunsten in Krakau. Nadat hij daar drie jaar had gestudeerd, keerde hij in 1913 terug naar Chicago.
Zijn werk begon aanvankelijk met borstbeelden passend in de stijl van Art-Nouveau. Hij ontwikkelde echter een stijl waarin veel filosofie en symboliek werd verwerkt in de stukken. Daardoor waren ze zonder uitleg lastig te begrijpen. Hoewel succesvol op een tentoonstelling in Parijs kreeg Szukalski uit Polen veel commentaar omdat hij wel het land Polen vertegenwoordigde maar daar niet woonde.
Bij de opening van een retrospectief van zijn werk in Kraków in 1929 haalde hij uit naar de Poolse kunstenaars die volgens hem te westers waren geworden. Met artistieke volgelingen vormde hij de Szczep Szukalszczyków herbu Rogate Serca (Stam van het Gehoornde Hart) die zich distantiëerde van westerse invloeden en nationale of zelfs 'raciale' Slavische motieven in hun kunst omarmde.
Szukalski met zijn hond in Warszawa voor de oorlog (via NAC)
Ondersteund door de regering en met het vooruitzicht een eigen museum te krijgen keerde de kunstenaar in 1936 terug naar Polen met al zijn werk. De oorlog in 1939 gooide roet in het eten en de kunstenaar ontvluchtte Polen, terug naar de VS. Zijn kunst in de oorlogsjaren die volgde verloren.
De rest van zijn leven bracht hij in relatieve anonimiteit door terwijl hij obsessief aan een theorie, Zermatisme, werkte dat alle menselijke culturen waren afgeleid van één enkele oorsprong op Paaseiland na de bijbelse zondvloed van Noach en dat de taal van deze oorspronkelijke samenlevingen vergelijkbaar was met het Pools.
Onderstaande video geeft een impressie van werk van de kunstenaar:
Zwart-wit foto's van de kunstenaar en zijn werk via https://audiovis.nac.gov.pl/. Tekst een inkorting van de biografie op Culture.pl.
