Magdalena Abakanowicz: Pionier van de Textielkunst
Op dit moment presenteren het TextielMuseum, Het Noordbrabants Museum en provinciehuis Noord-Brabant: 'Groots, groter, grootst - Magdalena Abakanowicz'. Het drieluik is te zien van 18 april t/m 24 augustus 2025.
Magdalena Abakanowicz (1930-2017) was een van de meest invloedrijke Poolse kunstenaars van de twintigste eeuw, wereldwijd geroemd om haar grensverleggende werk in textiel en sculptuur. Haar carrière begon in het naoorlogse Warschau, waar ze studeerde aan de kunstacademie en haar eerste stappen zette in een stad die getekend was door verwoesting en wederopbouw. Afkomstig uit een adellijke familie, koos ze bewust voor de naam Magdalena om haar aristocratische achtergrond te verhullen in het communistische Polen.
Beperkingen in communistisch Polen
Abakanowicz' vroege werk bestond uit beschilderde doeken met abstracte, organische vormen. Haar eerste solotentoonstelling in 1960 werd echter door de autoriteiten gesloten omdat haar kunst als te ‘formalistisch’ werd beschouwd en niet voldeed aan het socialistische ideaal. Deze ervaring onderstreepte de beperkingen van de Poolse kunstscene in die tijd, waar abstracte kunst slechts mondjesmaat werd getolereerd.
De keuze voor textiel was aanvankelijk praktisch: materialen waren schaars en textiel was betaalbaar en toegankelijk. Maar Abakanowicz zag al snel de diepere potentie van het materiaal. Textiel werd voor haar het fundament van alles—niet alleen haar kunst, maar van het leven zelf. Ze beschouwde vezels als de bouwstenen van de organische wereld: planten, bladeren, huid, het menselijk lichaam.
Abakans
Internationaal brak Abakanowicz door met haar monumentale, driedimensionale textielsculpturen, de zogeheten ‘Abakans’. Deze enorme, geweven vormen—soms vier tot vijf meter hoog—werden niet plat aan de muur gehangen, maar vrij in de ruimte geplaatst, zodat ze konden bewegen, ademen en de toeschouwer konden omhullen. De Abakans waren revolutionair: ze doorbraken de traditie van textiel als louter decoratief en maakten het tot autonoom kunstobject. Critici en publiek reageerden aanvankelijk met verbazing, maar haar innovatieve benadering leverde haar internationale erkenning op, met hoogtepunten als de gouden medaille op de Biënnale van São Paulo in 1967 en tentoonstellingen in het MoMA en Tate Modern.
In die periode kreeg ze ook de opdracht voor het kunstwerk in het provinciehuis in Den Bosch: Bois le Duc. De architect Maaskant vroeg Abakanowicz één wandtapijt, maar het werden negentien collosale delen. Ondanks moeizaam overleg leverde zij haar eerste monumentale publieke werk op. Een werk dat bestond uit negentien geweven banen van wol en touw, 22 meter breed, zeven meter hoog, en het was buiten een museumcontext.
Hoewel haar werk vaak wordt geplaatst in de context van feministische kunst, heeft Abakanowicz zichzelf nooit als feminist bestempeld. Ze vond haar ware artistieke bevrijding pas toen ze overstapte op ‘harde materialen’ zoals brons en ijzer, en figuratieve sculpturen begon te maken. Bekende series als Alterations en Backs tonen rijen hoofdloze, verminkte lichamen die de kwetsbaarheid en massa van de mens verbeelden—een terugkerend thema dat teruggaat op haar oorlogservaringen.
Abakanowicz bleef haar hele leven trouw aan het idee van de serie: haar werken bestaan vaak uit tientallen, soms honderden vergelijkbare vormen, waarmee ze de kracht en anonimiteit van de groep onderzoekt. Haar nalatenschap wordt beheerd door een stichting in Warschau, waar haar huis en atelier nog grotendeels intact zijn, een plek waar haar ‘brein’ en creativiteit tastbaar blijven.
De Exposities in Brabant
In 2025 wordt het werk van Magdalena Abakanowicz groots gevierd met een driedelige tentoonstelling in Brabant: in het Textielmuseum in Tilburg, het Noordbrabants Museum in Den Bosch en met een monumentaal werk in het Provinciehuis van Noord-Brabant1. Deze exposities bieden een unieke kans om haar ontwikkeling als kunstenaar te volgen en haar invloed op de internationale kunstwereld te ervaren.
Het Textielmuseum toont vooral werk uit de eerste twee decennia van haar carrière, met de nadruk op haar visie dat ‘Everything is made of fiber’. Hier wordt duidelijk hoe Abakanowicz textiel opvatte als een levend, organisch materiaal dat de kijker moest omringen en activeren. Het Noordbrabants Museum presenteert latere werken, waaronder sculpturen waarin het menselijk lichaam en collectiviteit centraal staan. In het Provinciehuis is het monumentale wandtapijt Bois le Duc te zien: een 22 meter breed en zeven meter hoog werk, bestaande uit negentien banen wol en touw. Dit was haar eerste grote publieke opdracht buiten een museale context, en het werk nodigt de bezoeker uit om het van dichtbij te ervaren—te ruiken, te voelen, en te zien reageren op beweging.
De Brabantse exposities onderstrepen niet alleen de artistieke vernieuwing van Abakanowicz, maar ook haar vermogen om met haar werk universele thema’s als kwetsbaarheid, collectiviteit en materialiteit invoelbaar te maken. Haar oeuvre blijft, jaren na haar dood, een bron van inspiratie en verwondering.
Bron verantwoording
Voor het schrijven van deze blog hebben we gebruik gemaakt van:
- een longread in de cultuurbijlage van NRC: Textielpionier Abakanowicz voelde zich pas serieus genomen toen ze met ‘harde materialen’ ging werken
- promotionele teksten op de site van het Textielmuseum en het Noordbrabants Museum
- een biografie van de Abakanowicz op Culture.pl
Voor de foto's van de kunstwerken hebben we gebruik gemaakt van beelden uit de persmap van het Textielmuseum:
- Bois le Duc (2x) | Rob Lipsius en Willeke Machiels | Collection: Provinciehuis Noord-Brabant
- Zwartwit foto van kunstenaar | Title: Magdalena Abakanowicz, Photo: Marek Holzman, © Estate Marek Holzman, the Marta Magdalena Abakanowicz Kosmowska and Jan Kosmowski Foundation, Warsaw
- Backs, (1976-1989) | Artist: Magdalena Abakanowicz, Loan: Marta Magdalena Abakanowicz Kosmowska and Jan Kosmoskwi Foundation, Warsaw | Photo: Josefina Eikenaar/TextielMuseum
- Zwartwit portret uit de jaren zestig via Wikipedia Commons.
- Portret uit 201 via Wikipedia Commons.
Uit 'eigen werk' is deze foto van sculpturen zoals die in Wrocław te vinden zijn en opgenomen zijn in onze 'Tips voor Wrocław':
