Op de dag af 71 jaar na de bevrijding van Axel worden de plannen bekend gemaakt voor de herinrichting van het centrum. Daarbij neemt de herinnering aan de Poolse bevrijders een belangrijke plaats in.

+ + + persbericht + + +

Hernieuwde centrum Axel gunt kijkje in geschiedenis

Axel draagt zijn geschiedenis op handen. De stad blijkt een parel met veel aandacht voor cultuurhistorie. De band met het verleden wordt opnieuw benadrukt bij de herinrichting van het centrum, die binnenkort aanvangt. De rode draad hierin is het thema ‘bevrijding’, waarmee band met Polen zichtbaar blijft gekoesterd.

Het thema komt terug in een nieuw park (de oude pastorietuin), op het plein en bij de herinrichting van de begraafplaats aan de Walstraat. Er wordt een nieuwe, openbare wandelroute uitgezet die de wandelaars door het centrum leidt. Op verschillende plaatsen langs de route komen informatieborden over de geschiedenis en de bevrijding van Axel.

Het Szydłowski-monument (zie foto bij bericht) op het Szydłowskiplein, dat verwijst naar de Axelse geschiedenis, krijgt een nieuwe, prominente plaats in het geheel. In deze plannen werken het Herdenkingscomité 4 en 5 mei Axel, oorlogsmuseum Gdynia, de Stichting tot het beheer van de R.K. Begraafplaats H. Gregorius de Grote Axel, Luitjens Retail en de gemeente Terneuzen nauw samen. De complete reconstructie, waarbij de Nassaustraat wordt verlegd en meer parkeergelegenheid wordt gecreëerd, neemt een jaar in beslag. Het centrum blijft steeds goed bereikbaar.

Szydłowski-monument

Centraal bij de aanpak van het centrum staat het behoud van het cultuurhistorische erfgoed dat Axel rijk is, waaronder het Szydłowski-monument. ,,Dat wordt in een nieuw jasje gegoten, waarbij de originele plaquettes worden gebruikt’’, zegt Mario Maas van het Gdynia-museum. ,,Het monument krijgt een speciale plek in het nieuwe plan.’’ Dick Oggel van het Herdenkingscomité 4 en 5 mei vult aan: ,,Dat is erg belangrijk voor Axel. Bijzonder is dat we met dit project de banden met Polen opnieuw blijvend aanhalen.’’

Poolse kunststudenten herontwerpen het monument. De originele plaquettes zijn voorlopig in het oorlogsmuseum aan de Tweede Verkorting nabij Axel te zien. Naast het Szydłowski-monument is er in het plangebied ook een kunstwerk met Reynaert de Vos. Ook voor dit werk is een nieuwe plekje in het centrum voorzien.

Begraafplaats

Het thema bevrijding speelt ook een prominente rol bij de aanpak van de oude begraafplaats uit 1860 in de Walstraat. Deze is sinds 1989 gesloten. De stichting die de rustplaats beheert, bestaat uit leden met verschillende achtergronden, maar met één doel: zorgen dat de cultuurhistorische waarde van de oude begraafplaats weer zichtbaar wordt.

De begraafplaats is de laatste rustplaats van onder anderen de vrouw van kolonel Szydłowski en een aantal oorlogsslachtoffers. ,,Alle graven blijven behouden. Het groen en de paden worden aangepakt. De opzet is om het groen van de begraafplaats minder onderhoudsintensief te maken en te herstellen met een duidelijke link naar het verleden. ,,

Deze begraafplaats vertelt een stuk geschiedenis. De vorm van Bastion Oosteinde, een soort oude wallen, wordt straks weer benadrukt met de beplanting’’, zegt Co van Schaik van de stichting. Voor de reconstructie zijn fondsen aangesproken en worden sponsors gezocht. Stichting Landschapsbeheer Zeeland werkte het inrichtingsplan uit.

Kortom: opnieuw toont Axel dat historie/erfgoed en vernieuwing uitstekend samen gaan en leiden tot verassende resultaten.

Extra info over kolonel Szydłowski

Kolonel Zdzisław Matthieu Szydłowski speelt een bijzondere rol in de Axelse geschiedenis. Hij was commandant van de derde Poolse Infanterie Brigade, die in september 1944 Axel bevrijdde na vier dagen felle strijd. Het huidige monument omvat, naast het portret van kolonel Szydłowski, nog twee reliëfs: van de Poolse adelaar en het embleem van de Eerste Poolse Pantserdivisie.

Het Szydłowski-monument is vervaardigd door de Delftse kunstenaar Joh. Bijsterveld, op initiatief van de vereniging Axel-Polen. Het is onthuld op 17 september 1959 door Szydłowski's voormalige divisiecommandant generaal S. Maczek, aangezien Szydłowski zelf in Canada verbleef. Oorspronkelijk waren de plaquettes van zandsteen, die in de loop der jaren verweerden. De in België woonachtige Poolse beeldhouwer Marian Héwalo maakte in 1992 bronzen exemplaren.

+ + + einde persbericht + + +

Wilt u meer lezen? Lees nog ons recent geplaatste opiniestuk 'De Assepoester van de Bevrijding' over de Poolse rol bij de bevrijding van Zeeuws-Vlaanderen.