Anna Świrszczyńska: 'Laat ze lijken tellen' en 'Toen we een barricade bouwden'

Vandaag 75 jaar geleden, op 1 augustus 1944, begon in Warschau de opstand tegen de Duitse bezetter. Wij herdenken het vandaag met een vertaling van twee gedichten van Anna Świrszczyńska.

De Opstand in het kort

De opstand was een ongelijke strijd: slecht bewapende verzetsstrijders, vaak nog tieners, namen het op tegen de goed bewapende en in de strijd geharde Duits troepen. Een strijd die enerzijds herdacht wordt als een glorieuze strijd over 'zelfbeschikking' en anderzijds als een zinloos gevecht die onnodig veel slachtoffer eiste. Omdat de Russen hun opmars stopten kregen de Duitser de vrije hand om de opstand neer te slaan. Dit deden ze met harde hand toch duurde de opstand nog twee maanden.

Veel burgerdoden

Er kwamen veel burgers om in de strijd. Niet alleen door gevechtshandelingen: ze werden ook door de Duitse troepen systematisch geëxecuteerd zoals schokken is te zien in de film Warsaw Uprising | Powstanie Warszawskie met originele beelden uit 1944 .  Zoals Ekke Overbeek schrijft bij zijn interview in Trouw met twee nu hoogbejaarde strijders:

"Tijdens de 63 dagen die de opstand duurde, kwamen naar schatting 200.000 mensen om, evenveel als in heel Nederland gedurende de hele Tweede Wereldoorlog. Van hen was 90 procent burger. Na het neerslaan van de opstand deporteerden de Duitsers de overgebleven inwoners en bliezen huis na huis op."

De stad bleef in puin achter. Meer over de opstand via dit artikel.

Herdenken met poëzie van Anna Świrszczyńska

Anna Świrszczyńska was een van de strijders in 1944. Haar ervaringen als verpleegster verwerkte ze in meerdere gedichten. Ontnuchterend eenvoudig beschrijft ze de gebeurtenissen.

Vertalingen

Vertaald in het Engels zijn haar gedichten als bundel verschenen onder de titel 'Building the Barricade'. De review op PlumePoetry (in Engels), bevat enkele passages uit haar gedichten. De titel van het boek verwijst naar de titel van een van haar gedichten. In het Nederlands verscheen werk van haar, vertaald door Jo Govaerts en Karol Lesman, onder de titel 'De Mooiste Van Anna Swirszczynska' in 2006 bij Lannoo. Deze is alleen nog tweede hands verkrijgbaar.

Op muziek

Haar gedichten zijn ook op muziek gezet. Zo bracht de jazzvocaliste Monika Borzym de CD Jestem Przestrzeń (Ik ben ruimte) uit en gebruikte Aga Zaryan de titel van het gedicht "Umiera piękno" (De schoonheid sterft), over de vernietiging van een museum, als titel voor haar CD over de opstand.

Herdenken met poëzie

Laat ze de lijken tellen

Laat diegenen die het eerste bevel voor de strijd gaven
nu onze lijken tellen.
Laat ze door de straten lopen
die er niet zijn
door de stad
die er niet is

Laat ze wekenlang, maandenlang tellen
laat ze tot aan hun dood
onze lijken tellen

Anna Świrszczyńska Niech liczą trupy (vert. Iwona Mączka)

Toen we een barricade bouwden

We waren bang, toen we een barricade bouwden onder vuur.

Een kroegbaas, een minnares van de juwelier, een kapper,
allemaal lafaards.
Een dienstmeisje viel op de grond terwijl ze een stoeptegel sjouwde. We waren heel bang
allemaal lafaards —
een conciërge, een marktkoopvrouw, een bejaarde.

Een apotheker viel op de grond
toen hij met een toiletdeur sleepte,
we waren nog banger, de smokkelaarster,
een naaister, een trambestuurder,
allemaal lafaards.

Een jongen uit het tuchthuis viel
toen hij met een zandzak sleepte,
dus we waren werkelijk bang.

Hoewel niemand ons dwong,
toen we een barricade bouwden onder vuur.

Anna Świrszczyńska Budowałam barykadę (vert. Iwona Mączka)

De genoemde albums op spotify