Poolse bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog

De berging van een Vickers Wellington bommenwerper in het IJsselmeer heeft een paar keer het nieuws gehaald. Nu blijkt dat het een Poolse bommenwerper betreft van het Poolse 305 Squadron.

Poolse piloten in de RAF

In de Tweede Wereldoorlog waren er verschillende squadrons in de RAF van andere geallieerde landen die inmiddels door de Duitsers bezet waren. Deze squadrons bestonden uit gevluchte militairen uit deze verschillende landen. Zo waren er ook squadrons van Nederlandse militairen. Een grote bijdrage werd echter ook geleverd door Poolse militairen in de RAF met meer dan 10 squadrons.

Het meest bekend is de bijdrage van de Polen aan de zogeheten 'Slag om Engeland' waar ze in de Hurricane jagers (zie foto) grote aantallen vliegtuigen van de Luftwaffe neerhaalden. Lees hier meer over deze bijdrage.

Minder bekend is de bijdrage in de vorm van de Poolse bommenwerper Squadrons maar ook de 'Special Duty' die geheimagent of voorraden voor het verzet dropten. Bijvoorbeeld ook tijdens de Opstand van Warschau.

De Poolse bommenwerper in het IJsselmeer

Dat het vliegtuig in het IJsselmeer van het type Vickers Wellington was, was al bekend. Nu blijkt door een gevonden koptelefoon met daarop een Poolse naam dat het gaat om het vliegtuig met het serienummer R1322. Het vliegtuig met de volledige Poolse bemanning werd in de nacht van 8 op 9 mei 1941 neergeschoten boven het IJsselmeer.

Het vliegtuig was op dat moment onderweg vanuit Engeland naar Bremen toen het werd neergeschoten door een Duitse nachtjager. Behalve de Poolse naam op de koptelefoon is er ook een onderdeel gevonden met het nummer R1322.

Er zijn in het wrak ook stoffelijke resten van de bemanning gevonden, die worden overgebracht naar Soesterberg, waar ze worden onderzocht door de bergings- en identificatiedienst van de luchtmacht. Pas als de familie op de hoogte is gebracht, wordt meer informatie gegeven over de identiteit van de bemanning.

Volgens omroep Fryslan vliegt mogelijk op 19 september een Lancaster bommenwerper over de bergingslocatie vliegen als eerbetoon aan de omgekomen Poolse bemanning van de Vickers Wellington.

Het 305 Squadron

De naam van het 305 squardon is "305 Dywizjon Bombowy "Ziemi Wielkopolskiej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego" of "Land van Groot Polen, Maarschalk Józef Piłsudski. 'Groot Polen' is de regio bij Poznan en Józef Piłsudski stond aan de wieg van de wedergeboorte van de Poolse natie aan het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918.

In het logo van het squadron zijn de verentooien van de huzaren te herkennen zoals die ook door generaal Maczeks pantserdivisie werd gebruikt.

De eerste operationele missie van het squadron met de Wellington was in de nacht van 25 op 26 april en het doel waren brandstof tanks in de haven van Rotterdam. Nog geen twee weken later eindigde de vlucht naar Bremen op de bodem van het IJsselmeer.

De foto van het squadron boven dit bericht, met op de achtergrond een Wellington bommenwerper, is gemaakt in 1942.

Het squadron vloog zijn laatste operationele missie in de oorlog op de kop af vier jaar na de eerste missie toen ze op in de nacht van 25 op 26 april een transport aanvielen in de regio Flensburg. Ze waren op dat moment uitgerust met de Mosquito jachtbommenwerper.

De bemanningsleden van de Poolse bommenwerper

Op de site Flevoland Erfgoed staat een uitgebreide analyse van de crash:

In de nacht van 8 op 9 mei 1941 voerden 359 RAF bommenwerpers een vergeldingsaanval voor de bombardementen op Groot Britannië uit op de Duitse havensteden Hamburg, Bremen, Bremerhaven, Kiel en Emden, maar ook op hoofdstad Berlijn en de Nederlandse havensteden Rotterdam en Vlissingen. De Wellington Mk 1C met registratienummer R1322 en rompcode SM-F van het No. 305 Squadron steeg om 22.56 uur op van vliegveld Syerston bij Nottingham voor een aanval op Bremen, een belangrijke haven en industriestad in Noord-Duitsland. Het bombardement was gericht op strategische doelen zoals de scheepswerven, de olieraffinaderij, de staalfabriek en de Focke Wulf vliegtuigfabriek. Aan boord waren piloot F/Sgt. Dorman, co-piloot Sgt. Gwóźdź, navigator P/O Sochorski, radiotelegrafist Sgt. Sikorski, boordschutter Sgt. Karcz en boordschutter Sgt. Pisarski.

De Wellington was bewapend met acht 7.7 mm machinegeweren, twee in de neuskoepel, vier in de staartkoepel en twee midscheeps in de flanken. De opstelling van de mitrailleurs bepaalde de zwakke plek van het vliegtuig, bij de buik zat de dode hoek. Boven het IJsselmeer werd het toestel, dat zijn bomlading nog aan boord had, beschoten door een Duitse jager. De Messchersmitt Bf 110 werd gevlogen door Oberfeldwebel Hans Rasper en Unteroffizer Erich Schreiber van het commando nachtjagers (4/NJG 1) en was op vliegveld Bergen bij Alkmaar gestationeerd. De Wellington stortte 9 mei om 00.48 uur neer in het IJsselmeer, 12 km ten zuidwesten van Lemmer.

Alle bemanningsleden kwamen bij de crash om het leven. De lichamen van de 30-jarige Flight sergeant Jan Piotr Dorman en de 26-jarige Sergeant Zdzisław Gwóźdź werden door vissers uit het IJsselmeer gehaald en op vliegkamp Schellingwoude bij Amsterdam aan land gebracht. In het Wilhelmina Gasthuis werden zij door de Duitsers officieel geidentificeerd. Op 20 mei 1941 vond de begrafenis van, naar we nu weten, 3 Poolse vliegers op veld 72 van de Nieuwer Ooster Begraafplaats in Amsterdam plaats. Sgt. Dormann werd begraven in graf 28 en Sgt. Gwóźdź vond zijn laatste rustplaats in graf 32. In graf 34 werd een 'Unknown Eng. Mil. 20-05-1941' ter aarde besteld. In 1947 is hij geïdentificeerd als Polish. Ligt hier misschien Sgt. Pisarski of Sgt. Socharski begraven? Kort na de oorlog zijn de lichamen herbegraven in graf 69 B 5, graf 69 C 21 en graf 69 E 21. Het lichaam van de 25-jarige Sergeant Ludwik Karcz spoelde op 2 juni 1941 aan op de dijk tussen Lemmer en Urk en werd op Urk begraven. Op 18 juli 1947 is zijn stoffelijk overschot herbegraven op de Algemene Begraafplaats “Rusthof” in Oud-Leusden (Vak 13, rij 12, graf 205). De 24-jarige Sergeant Henryk Franciszek Sikorski ligt begraven op het Reichswald Forest War Cemetery, een militaire begraafplaats in Kleef (Duitsland). De 26-jarige Sergeant Stanisław Pisarski en de 33-jarige Sergeant Maciej Wojciech Socharski zijn officieel nooit geïdentificeerd en staan als vermist te boek. Hun namen staan vermeld op “The Polish War Memorial" in Northolt (Groot Brittannië). Dit monument eert de Poolse vliegers die tijdens de Tweede Wereldoorlog hun leven gaven voor onze vrijheid.

O.a. via de heer Wim Vermeeren kregen we nog onderstaande foto's van de bemanningsleden.

Dorman	Socharski
Gwóźdź	Karcz
Sikorski	Pisarski

Beeld Sikorski en Pisarski via Defentiekrant.

• Piloot, Flight Sergeant Jan Piotr Dorman (30 jaar): begraven op de Algemene Begraafplaats “Nieuwe Ooster Begraafplaats”in Amsterdam (graf nummer 69.B.5)
• Co-piloot, Sergeant Zdzisław Gwóźdź (26 jaar); begraven op de Algemene Begraafplaats “Nieuwe Ooster Begraafplaats”in Amsterdam (graf nummer 69.C.21)
• Navigator, Maciej Wojciech Socharski (33 jaar) wordt vermist
• Marconist, Henryk Franciszek Sikorski (24 jaar) wordt vermist maar is vermoedelijk eveneens op de “Nieuwe Ooster Begraafplaats” begraven in een nog anoniem graf
• Boordschutter, Ludwik Karcz (25 jaar) begraven op de Algemene Begraafplaats “Oud Leusden” in Amersfoort (rij 12 graf 205)
• Boordschutter, Stanisław Pisarski (26 jaar) wordt vermist

Op de site Teunis Pats zijn ook opnames van de bemanningsleden te vinden evenals een 'loss card' van de RAF.

Afgaande op deze informatie is de kans groot dat de gevonden resten zijn van of de 26-jarige Sergeant Stanisław Pisarski of de 33-jarige Sergeant Maciej Wojciech Socharski.

Onderstaande beelden van Omroep Friesland zijn van de fly by op 19 september als eerbetoon aan de omgekomen bemanning:

Voor geïnteresseerden in het onderwerp 'vliegtuigwrakken uit de Tweede Wereldoorlog' zijn er meerdere interessante sites zoals bijvoorbeeld Flevoland Erfgoed en ZuiderZee Airwar.