Boeken ter inspiratie

In maart 2022 organiseerden we samen met Stadsverkenningen een drieluik van lezingen over Polen. In drie lezingen onder de titel Dynamisch Polen kwam de geschiedenis van het land en de actualiteit uitgebreid aanbod. In alle lezingen werden boeken benoemd. Deze pagina geeft een overzicht van de genoemde titels aangevuld met andere leestips.

We linken waar relevant naar bol.com zodat u ze, bij interesse, gelijk kan bestellen.

Woensdag 9 maart: Waar ligt Polen? 

Christian Noack, universitair docent Oost-Europese studies UvA nam ons in vogelvlucht mee door de geschiedenis van Polen en de veranderende landsgrenzen door de eeuwen heen. De volgende titels waren zijn suggestie voor hen die zich verder willen verdiepen:

• Lukowski, Jerzy (Jerzy Tadeusz), and Hubert. Zawadzki. A Concise History of Poland. Cambridge [etc: Cambridge University Press, 2001. Paperback en e-book zijn verkrijgbaar via bol.com.
• Prazmowska, Anita. Poland : a Modern History. London: I.B. Tauris, 2012. Paperback en e-book zijn verkrijgbaar via bol.com.

In dit artikel op onze site vindt u een animatie van de verschuivende grenzen van Polen door de jaren heen.

De roman, Polen, van de Amerikaanse auteur James Mitchener is bij bol.com alleen nog tweedehands verkrijgbaar.

Kort aangestipt is de Britse historicus Norman Davies. Hij schreef meerdere boeken over de geschiedenis van Polen (bijvoorbeeld Heart of Europe) en specifieke perioden (bijvoorbeeld White Eagle, Red star over de Pools Russische oorlog van 1919-1920 en Rising '44 over de opstand van Warschau).

Ook de historicus Adam Zamoyski schreef over de Poolse geschiedenis. Hijzelf stamt uit een Pools adelijk geslacht. In de buurt van Zamość (Unseco werelderfgoed) is hun paleis een geliefde trekpleister voor toeristen. Van zijn hand zijn Poland: a History en Warsaw 1920.

Wilt u meer weten over de leiders Piłsudski en Dmowski in de jaren na de Eerste Wereldoorlog? Lees dan dit artikel op onze site: De eerste jaren van Polen na 1918.

Van de besproken dichter Adam Miczkiewicz is weinig in het Nederlands beschikbaar. Via bol.com en amazon.de zijn Engelse en Duitse vertalingen te vinden van bijvoorbeeld Pan Tadeusz. In 2000 is van Pan Tadeusz een film gemaakt met dezelfde titel van regisseur Andrzej Wajda en muziek van Wojciech Killar.

Woensdag 16 maart: Polen op zoek naar zijn identiteit. 

Deze tweede lezing werd gegeven door Pieter van Os, journalist NRC Handelsblad, auteur van o.a. het prijswinnende boek Liever dier dan mens. Dit boek bevelen we van harte aan en is uiteraard verkrijgbaar bij uw lokale boekhandel of via bol.com.

Pieter nam ons mee in zijn indrukken van Polen die hij opdeed in de vier jaar dat hij in Polen verbleef. Hij gaf aan hoe je die indrukken kan duiden in de historische context van een land dat vanuit het communisme via de shocktherapie van Balcerowicz de weg vindt in de combinatie van kapitalisme en liberalisme.

Pieter publiceerde met regelmaat zijn artikelen ook op onze website. Hier de meest relevante gekoppeld aan zijn lezing:

• Het interview met Balcerowicz: "We hebben in Polen niet hard genoeg hervormd"
• De tweespalt over het oorlogsmuseum in Gdańsk beschreef Pieter in: Sluiting dreigt nu al voor net geopend oorlogsmuseum in Polen: niet 'heroïsch' genoeg. In het verlengde daarvan is het ook interessant om te lezen hoe een oorlogsmonument in Warschau van een bronzen tiener met legerhelm een splijtzwam vormt in Een kindsoldaat als held en schande.
• Ook over de omgang het het verleden en dat toe-eigenen gaat het artikel Van wie is Pilecki?
• Pieter interviewde de Poolse schrijfster Anna Bikont. Zij schreef het boek De misdaad en het zwijgen over de moord op de joden in Jedwabne.

Voor alle artikelen van zijn hand op onze site klik hier. Voor zijn werk op de site van de Groene Amsterdam, klik hier.

Tijdens de lezing kwam de multi etniciteit van Polen aan bod. Voor een indruk van de vooroorlogse jaren in Warschau met de strijd tussen de verschillende bevolkingsgroepen is de roman De Koning van Twardoch een aanrader. Hierin komt ook het nationalisme aanbod wat Christian aanstipte in zijn lezing.

Pieter zelf schreef, op basis van een van de hoofdstukken uit zijn boek het interessante artikel over nationaliteit: De lessen van de tutejszy’s , de ‘van-hiers’ of kijk deze video van iets meer dan tien minuten:

Verder in de lezing en de aansluitende vraag en antwoord genoemde boeken:

• Adam Zamoyksi als beschrijver van de Poolse geschiedenis is hierboven bij de eerste lezing al benoemd;
• Pieter haalde voor het begin van zijn betoog Ivan Krastev aan, The Light that failed (Falend licht);
• Anne Appelbaum en Twilight of democracy en Goelag;
• Van Dansende beren schreven we een recensie;
• Het werk van is Ryszard Kapuściński is zowel in het Nederlands en Engels nog redelijk verkrijgbaar. Kijk hier voor een indruk. Van zijn ervaringen in Angola verscheen een prachtig gemaakte geanimeerde speelfilm. Ook raden we aan Journalist Kapuściński nam het niet zo nauw met feiten en de waarheid- wilde hij liever schrijver zijn? .
• In het vervolg van 'De Koning' van Twardoch, Het zwarte koninkrijk speelt een Sileziër een bijrol. Dit is bewust omdat de schrijver zelf uit die regio deze identiteit en taal wil promoten. Lees hier onze recensie;

Woensdag 23 maart: Polen en de Europese Unie

De derde en laatste lezing stond stil bij de verhoudingen tussen Polen en de EU. Deze werd gegeven door Jeroen Kuiper, journalist en auteur van o.a. Polen, geen land van fietsers en vegetariërs. In vogelvlucht schetste Jeroen nogmaals het historische perspectief met in meer detail dan in de eerste twee lezingen de geschiedenis van de onafhankelijkheid in 1918 tot nu.

Jeroen had zelf nog twee concrete tips voor boeken die we hier zouden vermelden. Het zijn (in het Duits):

• Polen verstehen (Gerhard Gnauck), 2018
• Als die Deutschen weg waren: was nach der Vertreibung geschah (Adrian von Arburg u.A.) 2007

De onderstaande bullets betreft aanvullende leestips en informatie:

• Het vieren van Onafhankelijkheidsdag leidt tegenwoordig ook tot verdeeldheid. Voor meer achtergrond bij het nationalisme is deze long read een aanrader;
• Meer weten over de verdrijving van Polen naar Siberië en hun reis naar het westen na de Duitse inval in de Sovjet Unie? Lees dan het verhaal van Jozef en van beer Wojtek of ga naar deze pagina met informatie bij een online lezing over dit onderwerp. Spreekt het onderwerp u aan? Neem dan contact op dan kunnen we kijken of we deze lezing een keer bij u in de buurt verzorgen;
• Meer weten over de opstand van Warschau waarna de hele stad in puin lag? Dan adviseren we de twee pagina's die we schreven over de Tweede Wereld oorlog. Deel twee begint bij de opstand. Minder bekend is de opstand van het getto uit 1943;
• De Poolse bevrijders vochten niet alleen mee bij Breda (lees artikelen met de tag Breda44) maar de parachutisten ook bij Driel. Lees hier ons dossier over Driel in 1944;
• Tijdens de staat van beleg in 1981 vertrokken hulptransporten naar Polen, lees hier meer over deze transporten;
• In hetzelfde artikel stippen we ook de opstanden uit 1956 en 1970 aan;
• Meer weten over de ronde tafel en de val het communisme? Lees dan het artikel dat we schreven bij de 30ste verjaardag van dit moment;
• Hoewel de katholieke kerk nog dominant aanwezig is, loopt ook in Polen het kerkbezoek terug een van de redenen zijn schandalen van kindermisbruik;
• In dit artikel maakt u kennis met de kaart van Polen waarop de geschiedenis van de delingen nog steeds zijn sporen nalaat, niet alleen bij de verkiezingsuitslag.

Enigzins 'off topic' kwam tijdens de presentatie het boek De verdwenen piano's van Siberie ter sprake.

Films en series

Natuurlijk zijn films ook een goede manier om kennis te maken met de Poolse geschiedenis. Sommige zijn beschikbaar via Netflix. Chronologisch qua periode die de film aanstipt zijn dit:

• The Legions: Over de Poolse troepen tijdens de Eerste Wereldoorlog;
• Kamerdyner: Over de Kaszubi, een bevolkingsgroep in het noorden van Polen in aanloop naar de Tweede Wereldoorlog;
• The art of loving: Het verhaal van Michalina Wisłocka, gyneacoloog, seksuoloog. Ze schreef de eerste gids met sexuele voorlichting in communistisch Polen;
• Jerzy Popiełuszko: Documentaire over de door de geheime dienst vermoorde priester;
• Jurek: in de jaren tachtig waren Poolse klimmers toonaangevend in het Alpinisme. Deze documentaire vertelt het verhaal van de bekendste en meest succesvolle Jurek Kukuczka;
• Smolensk: Fictie (en ook nog een slecht gemaakte film) over de complottheorie dat de Russen het vliegtuig van de Poolse president zouden hebben neer laten storten.