Lezing over Witold Pilecki in Humanity House

Op 5 maart organiseren het Pilecki Institute, de Poolse ambassade in Den Haag en het Humanity House samen een lezing over Witold Pilecki. Pilecki was een Poolse militair die zich vrijwillig liet opsluiten in het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau om van daaruit verzet te plegen.

Professor Marek Kornat verzorgt de lezing. Hij is Pools historicus, sovjetoloog, bronredacteur, essayist, universitair hoofddocent en hoofd van de afdeling Geschiedenis van diplomatie en totalitaire systemen aan het Instituut voor Geschiedenis van de Poolse Academie van Wetenschappen, evenals professor aan de katholieke kardinaal Stefan Wyszyński Universiteit .

Na zijn lezing volgt een gemodereerd gesprek onder leiding van Iwona Gusc. In de discussie richten wij ons op de vragen: Hoe kunnen we nadenken en praten over heldendom op een plek zo verschrikkelijk als Auschwitz? En welke betekenis geven we aan moed en verzet, op een plek waar zo weinig mensen een keuze hadden?

Dr. Iwona Gusc werkt onder andere als onafhankelijk onderzoeker voor de Webster University in Leiden. Hiervoor werkte zij voor het NIOD Instituut voor oorlogs- holocaust- en genocidestudies in Amsterdam.

Opgeven voor de lezing kan via de site van Humanity House.

Wie is Witold Pilecki?

Via het artikel van Pieter van Os kon u op onze site al kennismaken met Witold Pilecki. De Poolse militair die zich, tijdens de Tweede Wereldoorlog doelbewust liet opsluiten in Auschwitz. Doel: Een opstand organiseren onder de gevangenen. In de bijna 950 dagen die hij in het kamp verbleef lukte het inderdaad een vorm van verzet te organiseren. Een van zijn daden: Een rapport het kamp uit krijgen waarmee Jan Karski naar de Geallieerde leiders reisde om hen op de hoogte te stellen van de systematische moord in de concentratiekampen. Meer over zijn daden, zijn ontsnapping, het stilzwijgen van zijn rol onder het communisme en vooral ook de wijze waarop nu met zijn erfenis wordt omgesprongen in het uitgebreide artikel van Pieter.

de foto van Pilecki die bij aankomst in Auschwitz, september 1940, van hem werd gemaakt (Collectie Staatsmuseum Auschwitz-Birkenau)

Op de foto boven dit artikel een monument ter nagedachtenis aan Pilecki in Wrocław.

Geschiedenis wordt actueel en politiek

Het verhaal van Pilecki is met recht een bijzonder verhaal over een bijzonder persoon. Het is niet meer dan terecht om daar een lezing over te organiseren zodat dit verhaal bredere bekendheid krijgt.

Het valt niet te ontkennen dat, in de huidige context, dit verhaal actualiteitswaarde krijgt. Begin deze week nog berichtte de pers over de politieke rel tussen Polen en Israël naar aanleiding van een uitspraak van Israëlische premier Netanyahu. Het dagblad The Jerusalem Post had de woorden ‘Polen werkte samen met de nazi’s’ opgetekend uit monde van de premier. Netanyahu's kantoor in Jeruzalem liet weten dat Netanyahu had gesproken over ‘Polen (als individuen, red.), niet het Poolse volk of het land Polen’. De krant heeft dit dan ook gerectificeerd.

Daarmee leek de boel gesust totdat een paar dagen later minister van Buitenlandse Zaken Yisrael Katz het vuurtje weer opstookte: ‘De historische waarheid kan niet veranderd worden. Veel Polen collaboreerden met de nazi’s en namen deel aan de vernietiging van Joden tijdens de Holocaust’, aldus Katz. Later herhaalde hij dit  ‘Antisemitisme was vanzelfsprekend onder de Polen voor de Holocaust , tijdens en erna’. en voegde er een citaat aan toe van Yitzhak Shamir, de Israëlische premier die ooit zei dat de Polen het antisemitisme met de moedermelk ingezogen hebben. Alles bij elkaar reden voor de Poolse premier om een top met Israël af te blazen.

Een quote uit een artikel over deze rel in de Volkskrant:

De diplomatieke rel toont nog eens aan hoe gevoelig de kwestie van Poolse betrokkenheid bij nazi-misdaden is in het land. Polen beschouwt zich als slachtoffer van het nazi-bewind. Op Poolse bodem kwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog ongeveer zes miljoen mensen om het leven, van wie de helft Joden. Drie miljoen Poolse militairen en burgers werden eveneens omgebracht.

Polen wijst bovendien steevast op de hulp die Poolse verzetslieden met gevaar voor eigen leven gaven aan Joodse landgenoten, door te proberen hen uit de concentratiekampen te houden. Het Holocaust-herdenkingscentrum Yad Vashem bij Jeruzalem heeft 6.800 personen uit Polen erkend als zogeheten ‘rechtvaardigen’, meer dan uit enig ander land.

Het mag duidelijk zijn dat Pilecki een van deze verzetslieden is met een bijzonder verhaal wat het verdient om verteld te worden.

In deze context is het onvermijdelijk dat er een indruk ontstaat dat de lezing vanuit Polen een breder doel dient dan alleen het verhaal van Pilecki te vertellen. Interessant is de keuze voor de spreker. De universiteit waaraan hij verbonden is schrijft op haar website:"De UKSW is een openbare universiteit, die een belangrijke schakel vormt in het openbare systeem van wetenschap en hoger onderwijs in Polen. We erkennen ons thuisland als het doorslaggevende gemeenschappelijke goed van alle burgers ...". Bij de de prioriteiten voor onderzoek en opleiding noemen de in 1999 opgerichte universiteit als eerste:"Verdieping van kennis over God, relaties tussen God - Mens en Mens als zijnde religieus...". en als vijfde prioriteit: "De mens als een sociaal wezen: de promotie en bescherming van het huwelijk als een relatie tussen een man en een vrouw, de promotie en bescherming van het gezin als een gemeenschap van mensen op basis van een dergelijk geconcipieerd huwelijk; huwelijk en gezin als basis van de samenleving". Daarmee is de universiteit niet anders dan conservatief katholiek te typeren. Een achtergrond die ze gemeenschappelijk heeft met de regeringspartij PiS in Polen.

Van wie is Witold Pilecki?

Zoals gezegd: Het verhaal van Pilecki is met recht een bijzonder verhaal over een bijzonder persoon. Het is niet meer dan terecht om daar een lezing over te organiseren zodat dit verhaal bredere bekendheid krijgt.

Deze lezing over een in Nederland nagenoeg onbekende en zeer interessante geschiedenis wordt actueel en politiek. Dit rechtvaardig om opnieuw de vraag te stellen die Pieter van Os opwerpt in zijn artikel: "Van wie is Witold Pilecki?"

Witold Pilecki rond 1920 (Collectie Zofia and Andrzej Pilecki)